Cursus C
Joodse literatuur
In deze cursus worden vier boeken uit de joodse literatuur besproken.
Cursusleider:
Dr. Hans Schravesande, was en is op verschillende wijzen betrokken bij vragen rond de verhouding Jodendom – Christendom en publiceerde onder meer over Martin Buber en Rabbijn Leo Baeck.
Locatie:
De Buorskip, Beetsterzwaag
Data:
23 januari, 13 februari, 13 maart, en 3 april
Tijd:
Bij voldoende deelname kan gekozen worden tussen:
C1: 13.30 -15.30 uur
C2: 16.00 - 18.00 uur
1.
23 januari 2023 Arnold Zweig – ‘De Vriendt keert terug’
Arnold Zweig (1887-1968) is geboren in Neder Silezië (nu Polen) en stierf in Oost Duitsland. Na gevochten te hebben in de wereldoorlog kwam hij mede door contacten met Martin Buber in aanraking met het Zionisme. Van 1943-1948 woonde hij in Palestina. Tegen die achtergrond schreef hij ‘De Vriendt keert terug’, voor een groot deel gebaseerd op de moord in Jeruzalem op de Nederlandse auteur Jacob Israël de Haan in 1924. De roman kan gelezen worden als een detective tegen de achtergrond van de spanningen tussen Joden en Arabieren in 1929, en stelt vragen bij de Joodse identiteit en het Zionisme.
Bij de bespreking zullen we veel aandacht besteden aan de relatie van de roman met het leven en werk van Jacob Israël de Haan. Ook aan de wijze waarop Zweig, als leerling en vriend van Freud, de homoseksualiteit van de hoofdpersoon – en daarmee van De Haan – beschrijft.
Onder de titel ‘De Vriendt keert weer’ verscheen het boek in 1933 en 1939 in Nederlandse vertaling. In 2020 is dit opmerkelijke boek opnieuw vertaald in Nederland uitgebracht.
2.
13 februari 2023 Edith Eva Eger (1927-heden) ‘De keuze. Leven in vrijheid’
Edith Eger werd geboren in Tsjecho-Slowakije. In 1944 werd zij naar Auschwitz getransporteerd. Daar werd zij gedwongen voor de beruchte kamparts Mengele te dansen. Daarna wordt zij naar andere kampen overgebracht, die zij ternauwernood overleeft. Op latere leeftijd helpt zij als psycholoog in de V.S. cliënten met posttraumatische stressstoornissen. Daarover gaat ook haar tweede boek ‘Het geschenk.12 lessen die je leven kunnen redden’.
‘De keuze’ is vooral een aangrijpende autobiografie die verscheen in 2017 en een internationale bestseller werd. Bij haar bezoek aan Nederland was er in 2019 een theater- en balletvoorstelling ‘De dans ontsprongen’, gebaseerd op haar levensverhaal. Indrukwekkend was ook het gesprek dat Jacobine Geel in 2020 met haar had op de Nederlandse TV.
3.
13 maart 2023 Marga Minco (1920-heden; 102!) ‘Nagelaten dagen’
Marga Minco is vooral bekend door een van haar eerste boeken, ‘Het bittere kruid’ (1957). Veel van haar werk heeft als thema de ervaring en beleving van overlevenden van de Holocaust in Nederland. Het is ook het thema van haar korte roman (119 blz.) ‘Nagelaten dagen’ (1997).
Na het delen van de leeservaring zal er breder op haar werk en de terugkerende motieven daarin worden ingegaan.
Zij schreef het boekenweekgeschenk ‘De val’ (1983) en ontving in 2019 de P.C. Hooft-prijs.
4.
3 april 2023 Arnon Grunberg (1971-heden) ‘Bezette gebieden’
Deze roman uit 2020 is een vervolg op ‘Moedervlekken’, maar kan goed zelfstandig gelezen worden. Hoofdpersoon is een psychiater die met zijn goede bedoelingen een weg probeert te vinden in de Nederlandse en Israëlische samenleving. Dat leidt tot een opeenvolging van bizarre, soms absurde gebeurtenissen die met humor en ironie beschreven worden. Het thema van Joodse identiteit en religiositeit is voortdurend aanwezig. In 2022 ontving Grunberg de P.C. Hooft-prijs.
Verbindende lijn in het programma
Het programma vertoont veel diversiteit, in tijd en culturele achtergronden. Een doorgaande lijn daarin is tot op zekere hoogte de vraag naar Joodse identiteit. Het is een thema in de roman van Zweig, het was een thema in het leven van Jacob Israël de Haan. De aanslag door de Holocaust op Joods leven en identiteit is zowel bij Eger als bij Minco een centraal thema. Vanuit verschillende culturen en ervaringen wordt deze verschrikking verwerkt. Arnon Grunberg, met ouders die de Holocaust overleefden, is van een generatie daarna, die vanuit andere ervaringen en contexten voor de vraag naar Joodse identiteit wordt gesteld.