Cursus D1
‘Het verborgen fundament’
De theologie van Barth en de grondstructuur van de werkelijkheid
In deze cursus staat de vraag centraal: wat is de wezenlijke inhoud van het christelijk geloof en hoe kan, in onze tijd van verwarring, die inhoud voor de moderne mens duidelijk gemaakt worden? Bovendien, in hoeverre kunnen we zo antwoord krijgen op de fundamentele vragen die mensen zich van oudsher stellen: Waarom zijn wij mensen hier op aarde? Waartoe dit kwetsbare en sterflijk bestaan en wat staat ons in deze gevaarvolle tijd te doen? Antwoord op deze grondvragen vereist niet minder dan inzicht in het fundament van mens en wereld. Het is juist dat fundament, die grondstructuur van de werkelijkheid, waarover de christelijke theologie en met name die van Karl Barth spreekt. Die fundamentele werkelijkheid is niet iets esoterisch, irrationeels of metafysisch, maar een realiteit van cruciaal belang voor het concrete leven van mens en samenleving.
In drie ochtenden zullen we nagaan of dit voor ons als moderne mensen inzichtelijk kan worden. We oriënteren ons daarbij speciaal op de theologie van Barth omdat het uitzonderlijke van deze theologie is dat daarin niet bij voorbaat (verdedigend) van aan moderne filosofie of wetenschap ontleende denkkaders wordt uitgegaan. Barth beklemtoont dat de inhoud van de theologie uitsluitend uit de Bijbelteksten moet worden afgeleid.
In de eerste bijeenkomst zullen we onderzoeken wat de zaak is waar de Bijbelteksten van getuigen. Om wat voor werkelijkheid gaat het en hoe wordt die gekend? Wat moet onder de zwaar belaste theologische termen waarin dat tot nu toe onder woorden is gebracht worden verstaan? Wat is het bijzondere van de christelijke openbaring? Hoe is de triniteit te begrijpen? Wat bedoelen we als we het woordje ‘God’ gebruiken? Als die zaken duidelijk zijn geworden kan allerlei misverstand en onbegrip opgeruimd worden. Met name gaat het er om een theïstisch godsbegrip (God als een soort opperwezen) af te wijzen en dus ook de idee dat het christendom een monotheïstische godsdienst zou zijn.
In de tweede ochtend buigen we ons over de vraag hoe de zaak van de theologie voor de moderne mens in seculiere, dus niet-traditioneel-theologische, termen onder woorden gebracht kan worden. Dat is nodig om goed zicht te krijgen op de relatie met dat wat de moderne wetenschappen ons over de werkelijkheid leren en om de uitspraak van Barth te begrijpen dat in principe alle wetenschappen de zaak van de theologie ter sprake kunnen brengen. Zo kunnen we opnieuw allerlei misverstand en onbegrip, binnen en buiten de kerk, beter begrijpen.
In de laatste bijeenkomst zullen we nagaan of het verkregen inzicht het mogelijk maakt de inhoud van het christelijk geloof scherp te onderscheiden van allerlei vormen van religie. Hoe verschilt het van gnosis, mystiek, het Boeddhisme en de Islam? In dat verband kan ook de voortdurende terugval in allerlei vormen van religie in het oude Israël en in de kerk aan de orde komen. Tenslotte buigen we ons over de vraag wat het verkregen inzicht in onze tijd betekent voor het concrete leven van mens en samenleving.
Cursusleiding: Dr. Gerben Stavenga, was als wetenschapsfilosoof verbonden aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit Groningen
Locatie: De Buorskip, Beetsterzwaag
Data: woensdag: 16 oktober, 30 oktober en 13 november 2019
Tijd: 10.00 – 12.00 uur